علل تفاعلل تفاوتها میان انسانها :
خطبه ی 234
علّت تفاوتهاى میان مردم، گوناگونى سرشت آنان است، زیرا آدمیان در آغاز، ترکیبى از خاک شور و شیرین، سخت و نرم، بودند، پس آنان به میزان نزدیک بودن خاکشان با هم نزدیک، و به اندازه دورى آن از هم دور و متفاوتند «2».
یکى زیبا روى و کم خرد، و دیگرى بلند قامت و کم همّت، یکى زشت روى و نیکوکار، دیگرى کوتاه قامت «3» و خوش فکر، یکى پاک سرشت و بد اخلاق، دیگرى خوش قلب و آشفته عقل، و آن دیگرى سخنورى دل آگاه است! «4»
----------------------------
( 2) اشاره به علم: یوژنیکس SCINEGUE( نژاد شناسى) و علم: اتنولوژى YGOLONHTE( نژاد شناسى)
( 3) اشاره به علم: مرفولوژى YGOLOHPROM( شکل شناسى) و فیزیونومى YMONGOISYHP( قیافه شناسى)
( 4) این خطبه بسیارى از مشکلات علمى نسبت به پیدایش نژادها و تفاوتهاى روانى و جسمى انسانها را بر طرف مىسازد، و شبهات مربوط به عدل الهى را پاسخ مىدهد که تفاوتها، علل و عوامل طبیعى داشته و به انتخاب و اختیار و نوع تغذیه و شرائط جغرافیایى محیط زیست ارتباط دارد.